Υποσυνείδητοι και αλληλένδετοι ρόλοι στις σχέσεις μας.

Στην καθημερινότητας μας όλοι έχουμε  βιώσει, λιγότερο ή περισσότερο,  το  τριγωνικό σχήμα Θύμα-Θύτης- Σωτήρας, άλλοτε εστιάζοντας σε έναν από τους ρόλους ως στάση ζωής  και άλλοτε  εναλλάσσοντας τους ανάλογα με τις συνθήκες που διαμορφώνονται στις σχέσεις μας.  Πρόκειται για  σχέσεις αλληλοεξαρτώμενες, όπου ο ένας χειραγωγεί τον άλλον, “ακροβατώντας” μεταξύ των συναισθημάτων υποταγής, εξουσίας, αδυναμίας, κυριαρχίας, φόβου, δύναμης, ενοχοποίησης, ανημπόριας, ανασφάλειας, με βάση το προσωπικό σενάριο ζωής  που παίζεται σε συνηθισμένες, δυσλειτουργικές σχέσεις.  Σύμφωνα με τον Dr. Stephan Karpman,(1990)  κάθε φορά που βιώνουμε στην σχέση αρνητικά συναισθήματα, που μας αποθαρρύνουν, μας απογοητεύουν, μας θυμώνουν, μας πληγώνουν, μας  ακινητοποιούν υπάρχει πιθανότητα να έχουμε εμπλακεί σε αυτό το τριγωνικό παιχνίδι, σχεδόν πάντα με τους ίδιους αμετάβλητους κανόνες.

Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που κυριαρχούν σε κάθε έναν από τους ρόλους. Τόσο ο Θύτης όσο και το Θύμα, παρά τις εκ διαμέτρου αντίθετες συναισθηματικές θέσεις τους, μοιράζονται ένα κοινό γνώρισμα. Την αδυναμία να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν αποτελεσματικά, βαθύτερα αισθήματα φόβου, ανασφάλειας, χαμηλής αυτοεκτίμησης καθώς και την έλλειψη εσωτερικών δομών και εξωτερικών ορίων.

ΤΟ ΘΥΜΑ

Έχει την τάση να παραβλέπει, να υπομένει, να δικαιολογεί, να ωραιοποιεί ή να θεωρεί ότι η  υποτίμηση, ο φόβος, η αδυναμία, η ενοχή είναι ‘φυσιολογικά’ συναισθήματα μέσα στην σχέση. Συχνά επιλέγει να τον λυπούνται οι άλλοι ή να  “ αγιοποιούν” τα κατορθώματα της υπομονής, της ανεκτικότητας και της ανοχής του, αποκτώντας με αυτόν τον τρόπο μια έμμεση σπουδαιότητα. Στην πραγματικότητα καταπνίγει ή παγώνει κάθε συναίσθημα θυμού, απογοήτευσης, οργής, χάνοντας έτσι τον αληθινό εαυτόν του και την αυτοεκτίμηση του, μπαίνοντας σε φόβους απόρριψης, ανασφάλειας, αδυναμίας και ακινητοποίησης.  Όμως, όσο απομακρύνεται από τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, τόσο περισσότερο επιδιώκει να γίνεται αρεστός, αποδεκτός με αποτέλεσμα  να ταυτίζεται με  τις αξίες του Θύτη.  Φοβάται να αναλάβει πρωτοβουλίες, να εκφράσει την γνώμη του και να έρθει σε διαφωνία ή αντιπαράθεση, οπισθοχωρώντας χωρίς όρια στην σχέση ακόμη κι αν υποτιμά τον εαυτόν του. Νιώθει ότι δεν έχει αξία η άποψη  του και τείνει να αγκιστρώνεται  στον Σωτήρα ή τον Θύτη, ώστε να ικανοποιούν οι άλλοι τις ανάγκες του, ώστε  με αυτόν τον τρόπο να προστατεύονται τα αδύναμα κομμάτια του.

Ο ΣΩΤΗΡΑΣ

Τα συναισθήματα του  είναι  κατανόηση,  συμπαράσταση  για το Θύμα και θυμός για τον Θύτη. Είναι αυτός που θα προθυμοποιηθεί θα δώσει πιθανές λύσεις και θα πάρει την ευθύνη για να ανακουφιστεί το θύμα.  Για παράδειγμα, ο ένας εκ των γονέων μπαίνει εύκολα σε αυτόν τον ρόλο, ‘σώζοντας’ το παιδί  από τον άλλον γονέα που δεν το συμμερίζεται, αφαιρώντας όμως την ευκαιρία από το παιδί να υπερασπιστεί τον εαυτόν του.  Φυσικά, προτιμά να ασχολείται με τα προβλήματα των άλλων παρά με τα δικά του, γιατί με αυτόν τον τρόπο εξασκεί έλεγχο, νιώθει χρήσιμος, σημαντικός, ικανός. Σίγουρα, έχει  ανάγκη για αναγνώριση, αφού στην πραγματικότητα είναι ένα Θύμα μεταμφιεσμένο που  στηρίζει και ασχολείται με θέματα άλλων, ξεχνώντας όμως τον εαυτό του.  Στην πραγματικότητα, ο Σωτήρας στηρίζει το Θύμα αποδυναμώνοντας το και αποτρέποντάς το να εξελιχθεί σαν άνθρωπος, αφού αναλαμβάνει την ευθύνη των επιλογών του.  Κι αυτό συμβαίνει, επειδή φοβάται, ότι αν ο άνθρωπος που στηρίζει  αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του, δεν θα τον χρειάζεται πια και θα τον χάσει. Κάνει τα αδύνατα δυνατά, λοιπόν, ώστε να γίνει απαραίτητος  με σκοπό  την προσωπική του επιβεβαίωση και αναγνώριση.

Ο ΘΥΤΗΣ

 Επιδιώκει να ασκεί παντού έλεγχο και συχνά κρίνει μονίμως και επικρίνει τους κοντινούς του ανθρώπους, χρησιμοποιώντας τον συναισθηματικό εκβιασμό, τις ενοχές, ακόμα και την βία. Είναι συνεχώς σε εσωτερική υπερένταση , πολλές φορές εκνευρισμό, αλλά και φόβο και το μόνο που βλέπει στο μέλλον του είναι προβλήματα. Συνήθη γνωρίσματα του Θύτη θεωρούνται  η αυταρχική  διάθεση, η έλλειψη εν-συναίσθησης, η ανάγκη για αυτοπροβολή, η εριστική-μειωτική συμπεριφορά προς άλλους, η επιθετικότητα που συχνά εκφράζεται έμμεσα με ειρωνεία, σαρκασμό, υποτιμητικά σχόλια, αδιαφορία και κριτική. Ο Θύτης ποντάρει πολύ πάνω στην αδυναμία και την ανασφάλεια του  θύματος, έτσι του προσφέρει το κατάλληλο περιβάλλον, ώστε να παραμένει ακινητοποιημένος και να μην τολμά να αναλάβει την ευθύνη της ίδιας του της ζωής. Στην πραγματικότητα έχει  χαμηλή αυτοεκτίμηση ( παρότι δίνεται  η αίσθηση ισχυρής αυτό-εικόνας) και  συνήθως, έχει υπάρξει θύμα αυταρχικής συμπεριφοράς και δυσλειτουργικών μηχανισμών αλληλεπίδρασης σε προηγούμενη καταλυτική σχέση.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΥΣΗ ;

Είναι φανερό ότι τα τρία πρόσωπα είναι απόλυτα συνδεδεμένα σε μια δυναμική συνύπαρξη μεταξύ τους και συνεπώς όπου παίζεται ο ρόλος του Θύματος, αντίστοιχα θα συνυπάρχουν εκ περιτροπής και  αναλόγως με την περίσταση, οι ρόλοι του Θύτη και του Σωτήρα. Για παράδειγμα ο Σωτήρας και ο Θύτης μπορούν εύκολα να θυματοποιειθούν λέγοντας, «μετά από όλα όσα έχω κάνει για σένα, πώς μπορείς να μου φέρεσαι έτσι;» Αν νιώθουμε Θύματα, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, χωρίς οριοθέτηση  θα αναζητούμε πάντοτε τους Θύτες και τους Σωτήρες μας για να επαληθεύουμε τις δυσκολίες μας, παρόλο που θέλουμε απεγνωσμένα να σωθούμε. Στην ουσία δεν μπορούμε ποτέ να σωθούμε χάρη σε κάποιον άλλον, γιατί η πραγματική σωτηρία προέρχεται μόνο από τις εφεδρικές πηγές εσωτερικής δύναμης μας.  Η ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις του κέντρου μας σας προσφέρουν την δυνατότητα να απεμπλακείτε από αυτόν τον «φαύλο- κύκλο», εστιάζοντας στην μοναδική ανθρώπινη αξία: να είστε ο πραγματικός εαυτό σας . Έτσι, αποκαλύπτονται  η αυτοεκτίμηση, η αυτοπεποίθησή και ο αυτοσεβασμό, σύμφωνα με στις ανάγκες σας, επιτρέποντας  σας να διαμορφώσετε εσείς οι ίδιοι το σενάριο της ζωή σας.

Βιβλιογραφία

• Stephan Karpman (1968) .«KarpmanDrama triangle»

Acey Choy (1990). The Winner’s Triangle

• Kast, V. (2001).Θύματα και Θύτες. Εκδ. Θυμάρι. Αθήνα.